Ricardo Jimenezekin solasean

Hona hemen Elhuyar zientzia elkarteko kideek Ricardo Jimenezi egindako elkarrizketa interesgarria. Bera, Donostiako San Juan de Dios klinikan dagoen Kirol-Medikuntzarako Zentruan egiten du lan eta kirol-medikuntzaren alorrean, besteak beste, Elgorriaga-Bidasoa eta Eibar taldeetako medikua da.

Elhuyar: Zeintzuk dira elite-kirolarien osasun-arazoak?

Rikardo Jimenez: Oro har, pertsona arruntek dituzten osasun-arazo beretsuak dira elite-kirolarienak. Alabaina, horietako batzuek lana kanpoan egin behar dutenez, arnas aparatuan pertsona normalek baino arazo gehiago izan ditzakete. Horregatik, arnas aparatuko arazoak, goi- zein behe-arnasbideetan oso ohizkoak dira; amigdalitisak, bronkitisak, laringitisak, etab. Dena den, oso adierazgarria da osasun-arazo horiek kirolariak bere sasoirik onena lortu duenean agertzea. Horrek, kirolariak formaren gailurra erdietsi duenean bere defentsa-mekanismoak ahuldu egiten direla pentsarazten digu.

Honekin batera beste arazo batzuk ere agertzen dira (sistema inmunitarioarekin itxuraz erlaziorik ez dutenak); hortzetako arazoak, hain justu. Hagineko minak, txantxarrak, etab. larriagotu egiten dira. Lehen ez zitzaien arazo horiei garrantzirik ematen, baina duela zenbait urte hortz-arazo eta muskulu- eta lotuailu-arazoen arteko erlazioez jabetu ziren, eta harez gero arreta handiz tratatzen dira hortz eta haginak. Hortz-arazoen maila oso handia dela ikusi da.

Hala ere, honakoa azpimarratu nahiko nuke: batzuetan hiritar arrunt eta elite-kirolariaren artean osasun-arazoak alderatzea ez dela erraza, kirolariak hiritar arruntak ez duen kontrola eta segimendua dituelako. Horrexegatik, estatistikak oker xamar egon litezke.

Jatrogeniarekin erlazionatutako arazoak ere hor daude. Kirolariek esaterako, antiin-flamatorio asko hartzen dituzte lesioak tratatzeko eta, ondorioz, liseri-aparatuan arazoak izaten dituzte, hots, gastritisak, eta baita ultzerak ere hainbat kasutan.

Elh: Zein alde dago kirolari arrunt edo herrikoi eta elite-kirolariaren artean?

R. J.: Diferentzia nabarmena honakoa da: kirol herrikoian kirola osasunaren menpe egotea eta elitezkoan alderantziz gertatzea. Maiz, eliteko kirolaria lanean ari da, entrenamenduan zein lehiaketan, une horretan egiten ari dena bere osasunaren kaltetan dela jakinez.

Elh.: Adibiderik?

R. J.: Eliteko kirolariak normalen lanean segitzen du, nahiz eta epe luzera ondorio txarrak ekarriko dituzten lesio txikiak izan. Berak jakin badaki, ordea, atseden txiki bat hartuko balu ondorio horiek ez liratekeela jazoko. Baina, goi-mailako lehiaketak dituen eskakizunek ez diote hori egiten uzten, forma-galera etab. medio. Horren adibide egokia, kirolari askok beren ihardueraren bukaeran ukondo- edo belaun-artrosiak izatea da. Iharduera profesionala bukatu duen futbolariaren orkatilak aztertzen badira, patologi bilduma ederra aurkituko diogu.

Elh.: Elite-kirolaria aipatzen ari gara etengabe. Zer da, bada, elite-kirolaria?

R. J.: Bueno, kirola modus vivendi moduan duena dudarik gabe. Horrek une jakin batean, emaitza konkretuak izaten ditu, bestela bere bizimodua galduko luke eta. Dena den, eliteko kirolaritzat jo ezin direnen artean (beren emaitzak goi-mailakoak ez direlako edota hortik bizi ez direlako) badago kasu batzuetan eliteko kirolarien jokamoldea. Hori batzuetan, kirolari beterano eta hirugarren adinekoengan ere jazotzen da. Kirolari beterano batzuk eliteko kirolarien entrenamendu-maila dute; kirola desegoki interpretatzearen ondorioz, nere iritziz.

Berrogei urtetik gora giza gorputza makaldu egiten da. Adin horretatik gora, kirolari osasun-faktore moduan begiratu behar zaio eta ez lehiaketa-eremu bezala; bestela osasuna galtzeko faktore bihurtuko baita.

Elh.: Zer erlazio dago elite-kirolaren eta inmunizazio-sistemako arazoen artean?

R. J.: Eztabaida franko bada gai horren inguruan. Horri buruzko iritzi bateraturik ez dago. Adibidez, atzo estatubatuarrek egin berri dituzten hainbat azterketa berrikusi nituen eta horietan, ondorioa hau da: ez dagoela garbi.

Kirolarien artean hainbat fasetako prozesua gertatzen da. Lehen-lehenik moldapenprozesua jazotzen da eta kirolaren bidez bere osasun-egoera oro har hobetu egiten du, sistema inmunitarioa barne. Hori osasun-kirola izango litzateke. Emaitza helburu denean, berreskuratze-epeak asko laburtzen dira; gero eta maizago, gero eta ordu gehiago entrenatu beharra... Horrela une batetik aurrera gastua gertatzen da, bai sistema inmunologikoan eta bai endokrinologikoan ere. Entrenamenduaren eskakizuneei erantzuteko organismoak duen ahalmena gastatu egin da. Horrela organismoa autokontsumitzen hasten da. Nahiz eta bitaminak eta bestelakoak hartu, organismoak ez du kemena berreskuratzen. Urtebeteko balantze globala eginez gero, akaso bai, baina une jakin batean entrenamenduari aurreko txandan galdutakoa osorik berreskuratu gabe ekiten zaio.

Horrelako egoeran katabolismo proteikoak anabolismoa gainditzen du, hau da, hondatzeak osatzea gainditzen du.

Oso ondo aztertu ez den zenbait oligoelementu, zinka esaterako, ez da behar adina eskuratzen dieta normalean eta nahiz eta, kirolariak normalean behar dituen bitaminak irentsi, eta sarritan behar baino aboro, bitamina horiek ez ditu organismoak behar bezala xurgatzen eta asimilatzen.

Beste batzuetan hartzen diren bitamina, proteina eta abarretan oreka-arazoak egoten dira. Kirolariak maiz, nahiago izaten ditu bere entrenatzaile edo medikuak ematen dizkion formula magikoak, dietetikoki desorekatuak izan daitezkeenak, dieta-formulazio jakin eta ezagunak baino. Kirolariari zaila zaio zer jaten duen apuntatzea, zenbat pisatzen duen neurtzea eta horrelako lanak hartzea (gero dieta orekatua programatzeko) eta nahiago izaten ditu formula magikoak.

Laburtuz, elite-kirolaria puntu-puntuan dagoenean, eritasun infekziosoak izateko aukera gehiago dauka eta horrek sistema inmunea ahulagoa dagoela adierazten du. Gainera, eritasunari aurre egiteko ere egoera okerragoan dago, erantzuna motelagoa izan daiteke eta farmakologiaren premia handiagoa izan dezake. Aitzitik, kirola osasunaren menpe jartzen duen kirolariak inmunizazio-sistema garatuagoa edo indartsuagoa dauka.

Elh.: Gure artean zeintzuk dira elite-kirolarien eritasunik arruntenak?

R. J.: Lehen esan dudan legez, arnas aparatukoak dira ohizkoenak (batez ere goi-arnasbidekoak) eta agian horretan gure klimaren eragina dago. Dena den, nere esperientzian oso arrunt ez diren eritasunak aurkitu ditut eta horrek, neurri batean bederen, sistema-inmunologikoa ahuldu egiten dela frogatzen dit. Nik zistitis-kasu batzuk ezagutu ditut. Zistitisa ez da oso arrunta gure artean eta gazteen eta gizonezkoen artean are gutxiago. Nik ikusi ditut horrelako kasuak lehiaketa garrantzitsuenen atarian; olinpiadetara joateko marka minimoa lortzeko frogetan, esaterako.

Nagore