DOPINA

Dopaketa kirolari batek bere errendimendua artifizialki eta aldi baterako hobetuko duten substantzia jakin batzuk hartzea da. Gehien bat, bizikletarekin lotzen dugu dopina, txirrindularitzako karrerak oso gogorrak izaten direlako eta proba horiek egiteko, txirrindulari batzuek dopaketa erabiltzen dutelako. Baina dopinak, ez du txirrindularitzarekin bakarrik zerikusia, beste kirol askotan ere dopaketa egiten baita ilegala izan harren.

Nazioarteko Olinpiar Batzordeak debekatuak ditu substantziak:

• Estimulanteak
• Narkotikoak
• Beta blokeanteak
• Diuretikoak
• Esteroide anabolikoak (AAS)             
• Hormona peptikoak

Estimulanteak: Nerbio-sisteman jarduten duten substantziak dira garuna eta gorputza aktibatuz. Adrenalina adibidez, mina gutxitzen du eta konpetibilitatea eta agresibitatea handitzen ditu.

Narkotikoak: Minaren sentsazioa ezkutatzen duten substantziak dira, gainera, euforia, besteak baino hobea izateko sentsazioa… transmititzen ditu. Heroina, petidina eta morfina adibidez, narkotikoak dira.

Beta blokeanteak: Bihotzeko gaixotasunak tratatzeko erabiltzen dira. Odol-presioa eta bihotz-arazoak gutxitzen dira, ehunek behar duten odol kantitatea gutxituz.

Diuretikoak*: Substantzia hauek, fluidoak azkarrago galtzen laguntzen dute, gernuaren kantitatea handituz.

Diuretikoak*: Pisua kontuan hartzen den kiroletan, guztiz debekatuta dago substantzia hauek hartzea. Ala nola:  Boxeo, Judo, Karate, Powerlifting, Remo, Taekwondo, Halterofilia…

Besteetan ere debekatuta dago baina kirolariak Espainiako Federazioari baimena eskatzen badio eta baiezkoa  ematen badiote, diuretikoak hartu ahal izango dituzke.

Esteroide anabolikoak: Testosteronatik datozen substantziak dira eta masa muskularra, ilearen hazkundea eta ahotsaren “loditzea” eragiten ditu.

Hormona peptidikoak: Proteinekin sortutako hormonak dira. Adibidez intsulina.

DOPAKETAREN HISTORIA

• Greziako mitologiak dioenez, Joku Olinpikoetan parte hartzen zutenek, landare batzuk hartzen zituzten edo baretik zati batzuk jaten zituzten erresistentzia, malgutasuna… hobetzeko.

• 1805an hasi zen kafeina erabiltzen igeriketan, atletismoan eta txirrindularitzan eta lehenengo heriotza kasua gertatu zen kafeinagatik, Gales Linton txirrindulariarena.

• 1950ean, dopaketa kasuak asko handitu ziren beraz, 60. hamarkadan, dopaketaren aurkako kontrolak egiten hasi ziren  eta 1968an, lehen aldiz Joku Olinpikoetan egin ziren kontrol hauek.

DOPAKETA MODUAk

• Odol dopaketa: Globulu gorriak zure gorputzean sartzea. (Animalia -normalean zaldiak-  zein pertsonen odola)
• Oxigeno administrazioa: Odol bitartez egiten da eta IHESA, hepatitisa eta bestelako gaixotasunak ekar ditzake.
• Pastillak: Masa muskularra, arnas sistema, globulu gorrien kantitatea… hobetzen dute.

ZERGATIK EXISTITZEN DA DOPINA?

• Gizarteak kirolariengan eragindako presioagatik (familiak, lagunak, taldekideak...).
• Lehiaren erritmoa mantentzeko.
• Dirua eta famagatik.
• Nekea, mina.. saihesteko.
• Indarra, masa, muskulazioa… handitzeko.

ZERGATIK EZ DA DOPAJEA ERABABILI BEHAR?

• Dopaketa, kirolaren espirituaren kontra doalako,
• Gazteak metodo hauek erabiltzera eramaten dutelako,
• Kirolariaren osasunari kalte handia egiten diolako eta
• Kirol horri ikuspuntu txarra ematen diolako.

KONTROLAK

• Odola, gernua edo arnastutako airearen probak egiten dizkiote kirolariari.
• Proba horiek, laborategi batean analizatzen dituzte.
• Debekatutako substantziak topatzen badira, kirolaria santzionatua izaten da.

GAIAREN INGURUKO IKUSPEGI DESBERDINAK

• Bode Miller-ek (eskiatzailea), entrebista batean, behin debekatutako substantzia bat erabili zuela esan zuen. Bere jarraitzaileek, telebistak eta magazineek, gehiago espero dutela beti, eta  indartsua ez dena, alde batera usten dutela esan zuen. Eta presio hori jasaten zegoenez, dopina zela ona izateko bide bakarra pentsatu, eta debekatutako substantziak hartzen hasi zen. Gero damutu egin zen eta aurpegia eman zuen.
• Sergio Sanchezek (Malaga C.F), El Mundo egunkariak egin zion erreportaia batean, gaur egun konpetentzia handiko kirolak, sinesgarritasunik ez dutela esaten zuen, hain zuzen ere bere hitzetan, denak dopina erabiltzen zutelako.
• Jose Antonio Cuberos, txirrindularitzaren jarraitze handi batek esaten zuen, beretzat kirola eta gehien bat txirrindularitza ikusteko modua, disfrutatzea eta pertsonalki handiagoa egitea besterik ez dela eta dopinarentzat lekurik ez duela.

Nire ustez, debekatutako substantziak erabiltzearen arrazoi printzipala kirolarientzat, jarraitzaileek eta komunikazio bideek eragiten duten presioa da. Beti espero da gehiago kirolarietaz eta hori lortzerik ez dutenean, dopaketara jotzen dute zuzenean.

Beste alde batetik, esan beharra dago txirrindularitza bezalako kirolak oso gogorrak direla, eta urteekin batera erresistentzia eta masa muskularra galtzen goazenez, txirrindulari asko dopinean jausten direla uste dut.

Beste kirolari askok berriz, dirua eta fama besterik ez dute buruan, eta hori lortzeko, odol dopaketan, pastillak… erabiltzen dituzte.

Ala eta guztiz ere, dopaketa erabiltzea gaizki ikusten dut ez dutelako leialtasunez jokatzen mediaren eta jarraitzaileen aurrean eta hauek, gutxieneko errespetu bat merezi dute. Benetako jarraitzaileek gainera, kirolariaren errendimendua urte jakin batzuetatik aurrera,  okertuz doala jakin beharko lukete eta berdin berdin jokatu beharko lukete kirolariaren aurrean. Urteekin erresistentzia, masa muskularra… galtzen doazelako ez lukete alde batera utzi behar kirolaria.

Nire iritziz gainera, eskoletan txikitatik irakasten dute joku garbia zer den eta errespetuz jokatzen beraz, gaur egun, dopaketa ez litzateke arazo izan behar. Pertsona gehienak kontzientziaturik egon beharko litzatezkeelako dopaketaren kalteetaz.

Naia Rodriguez

JOKU GARBIA

JOKU GARBIA

Lehiaketak, nahiz entrenamenduak ondo bidera daitezen, eta bestetik kirol-praktikaren zentzua gal ez dadin, kirolariok arau etikoak eta kanpoko arauak behar ditu. Ezin dugu kirolari gisa dugun konpromisoa ahaztu, kirolari izateari utziko genioke eta.

Kirolak eguneroko praktika eskatzen du; benetako konpromisoan oinarritu eta etengabe aurrera egitea du helburu.

Kirolari eta kirol munduko pertsona gisa dugun konpromisoak, edonoiz eta edonon kirolari erabateko errespetua izatea exijitzen digu. Jarrera horrek, besterik ez bada ere, kirolaren arauak onar eta bete ditzagula eskatzen du.

Kirolak pertsonari on egiteko balio behar du. Onura fisikoak, gorputza zaintzeko; onura mentalak, osasun psikologikoa mantentzeko eta hobetzeko; eta onura sozialak, pertsonen integrazio-prozesuak errazteko. Ideia hau abiapuntu gisa hartu behar genuke.

Edozein kirolarik, zuzen eta errespetuz tratatua izateko eskubidea du. Lagunek, aurkariek, entrenatzaileek, zuzendariek, komunikabideek, zein publikoak hala tratatu behar dute.

Entrenatzaileek, zuzendariek, laguntzaileek eta, besteak beste, ikusleek ere errespetua bultzatu behar dute kirolean. Errespetuak edozein kirolari onartu eta baloratzea, berezitasunak aztertzea, onartzea eta toleranteak izatea eskatzen du. Kirolak sozializazio eta integrazio-prozesuak bultzatzeko gaitasuna du, baina horretarako ezinbestekoa da hain onak ez direnak, nahiz baldarrak ez mespretxatzea eta jarrera xenofoboak ez onartzea.

Kirolaria errespetatzeak kontuz ibiltzea eskatzen du. Biolentzia eta erasorik gabeko kirola, hau da, kirol segurua egiteko konpromisoa. Kirolariak beste kirolariei kalte egin diezaieketen ekintzak saihestu behar ditu. Eta ez hori bakarrik; kirolak segurua izateaz gain, ongizatea ekarri behar du.

Baina kirolariarekiko errespetua ez da nahikoa. Kirolaria ez ezik, jokoa ere errespetatu behar da. Kirola errespetatzeak jokoa definitzen duten arauak onartzea eta betetzea eskatzen du; kirolariek eta kirolarientzat sortutako arauak betetzea. Kirola errespetatzeak ongi jokatzeko eta hobea izaten saiatzeko konpromisoa eskatzen du. Kirolari eta entrenatzaile guztiek, entrenamendu bakoitzean eta lehiaketa bakoitzean gero eta hobeak izaten, eta beren trebetasunak adierazten saiatu behar lukete. Hori bai, kirola jokoa dela ahaztu gabe; izan ere, kirolaren helbururik nagusienetarikoa ondo pasatzea da.

Geure burua ere errespetatu behar dugu eta, horretarako, geure burua baloratu egin behar dugu, eta era berean, geure buruarekin leial jokatu. Horretaz gain, geure gorputza zaindu behar dugu, lehiaketaren balizko interesak lortu nahian osasuna eta segurtasuna arriskuan jarri gabe.

Geure buruarekiko errespetuak osotasun morala eta onestasuna eskatzen ditu. Hartutako konpromisoak eta emandako hitza bete behar ditugu.

Kirolaren inguruan lan egiten dituzten pertsona guztiok kirolariari laguntzeko daude. Entrenatzaile, prestatzaile, zuzendari, kirol mediku eta gainerakoek, ezin dute kirolaria beraien izena ezagutarazteko erabili. Ezin dute, emaitza onak lortzearren, edonola jokatu. Hain onak ez diren jokalariak ezin dituzte hobetzeko aukerarik eman gabe baztertu. Eta ezin dituzte dopina eta tranpak onartu.

NAIA RODRIGUEZ

EH kirola | Osasuna eta eskeika lantzeko aholkuak

Hona hemen, kirola egiten osasuna eta estetika lantzeko aholku batzuk:

http://www.hamaika.eus/tb/bideo/10000973

Nagore

KIROLA ETA ELIKADURA

Nola jan dezaket osasuntsu? Eraginik izango al du kirolean? Galdera hauek ohikoak izaten dira ondo elikatu eta modu osasuntsuan kirolaren munduan hobekuntzak izan nahi dituzten pertsonetan, beraz, hona hemen modu egokian elikatzeko pausu edo aholku interesgarriak:

Ariketa fisiko bizi bat egiteko momentuan, gure gorputzak ohikoa den baino indar gehiago egiten du, eta ondorioz, pertsonak horrek izango dituen behar nutrizionalak desberdinak izango dira. Beraz, ez arduratu besteek baino gehiago jaten baduzu, izan ere, kirol mota eta beste faktore batzuen arabera gorputzak era desberdinean erantzuten baitu.

Ohiko dieta osasuntsu batean kaloria perfila ondoko hau da: karbohidratoak dietaren %50‐55a bete beharko dute; proteinak, berriz % 12‐15a; azkenik gantzak egun bateko dietaren %30a beteko dute, %35a gehiengoa oliba oliotik etortzen bada. Oso aktiboak diren pertsonetan perfila aldatzen da. Karbohidratoetan gorakada bat izango dute, %55‐58koa. Proteina gehiago hartu beharko ditu, %18 inguru. Gantzak berriz behera egingo dute, % 28ra, hain zuzen ere. Energiari dagokionez, ariketa gehiago egiteagatik, gora egingo du, pertsona batek kiloko 35‐40 Kcal. hartzeraino; hala ere, pertsona eta ariketaren arabera zenbaki hau eraldatua izango da. Esate baterako, 80 kilo pisatzen duen pertsona batek 2800‐3200 Kcal.‐ko dieta egin beharko du. Esan beharra dago ez dela berdina esprint batean, lasterketa batean zein maratoi batean xahutuko dugun indarra, beraz, aurreko datua orientazio bat besterik ez da.

ARIKETA	IRAUPENA	Kcal/min	Kcal GUZTIRA
Sprint	20 seg	32	11
Lasterketa	5 min	16	80
Maratoia	2 ordu	5	600

Karbohidrato edo gluzidoen garrantzia:

Glukogenoa, nolabait esateko, gorputzak duen energia erreserba bat da, zein muskuluan eta gibelean pilatzen den. Teknikoki azalduta, glukosazko adarrak dituen polisakaridoa da glukogenoa. Hau, gure zelulek energia ekoizteko behar duten glukosa baino gehiago kontsumitzen dugunean sortu egiten da. Ariketa fisikoa egiterakoan glukogenoa desegiten da, eta lotuta duen glukosa askatu eta muskuluak mugitzeko behar dugun energia ematen digu.

Baina ondo kontrolatu behar den faktorea da, izan ere, glukogenoaren erreserba mugatua da eta eta hau ariketa erdian gertatu ezkero, hain ezaguna den ahulaldia sortzen du, beraz, gure helburuetako bat, despentsa hau ahalik eta beranduen xahutzea da.

Horretarako, karbohidrato desberdinak aukeratu daitezke:

1. Sinpleak, azkar xahutzen direnak. Energiaren askapena azkarragoa da glukosaren eraginez.
1. Adibideak: azukrea, gozokiak, eztia, mermelada, pikuak, platanoak, findutako irina eta mahatsak.
2. Konplexuak, digeritze prozesu luzeagoa behar dutenak. Energia askapena motelagoa da almidoiaren eraginez.
1. Adibideak: pasta, arroza, ogia, lekaleak, zerealak eta patatak.

Hau jakinda, hurrengo pausua mota bakoitza noiz hartu behar dugun jakitea da.

Konplexuak kirola egin baino lehenago hartu behar ditugu, kirolariaren eguneroko dietan egon behar dira nahi eta nahi ez. Macronutriente hauek ohikoa den baino portzentaje handiago batean hartuz gero, gorputzaren glukogeno gordekinak handituko dira, eta esfortzu handia egiterako momentuko esfortzua gainditzen lagunduko gaitu.

Karbohidrato sinpleei dagokionez, kirola egin baino justu lehenago eta bitartean hartubeharko ditugu. Horrela, gure gorputzari momentuko energia azkarra eman ezkero, ez duglukogenotik hartzeko beharra izango, eta denbora gehiago egon gintezke kirola egiten.

Proteinak:

Proteinak ez dira muskuluentzako erregairik egokiena, haien funtzioa, energetikoa

baino, erregulatzailea eta estrukturala da.

Muskuluetako zuntzetako lesio txiak sendatzeko modu egokia da proteinak jatea baina landareetatik lortzen diren proteinei etekin handiagoa atera ditzakegu

Gantzak:

Gorputzak ezin ditu gantzak karbohidrato bilakatu energia behar handiak ditugun une

puntualetan, beraz, ez dira areagotu beharko makronutriente hauek kirolarien elikaduran.

Bizitzeko beharrezkoak ditugu gantzak baina garrantzitsua da hauen kantitatea kontrolatzea.

Hidratazioa:

Deshidratazioa saihesteko erarik egokiena bai hasi baino lehen, bai bitartean eta bai

bukaeran likidoak hartzea da. Hidratazio egoki batek ariketa fisiko osasuntsu bat eta funtzionamendu mental egoki batera eramaten gaita, aldiz, deshidratazio batek, osasunerako kalte garrantzitsuak ekar ditzake.

Nagore

BIZKAR ARAZOAK ETA IGERIKETA

Ume eta gazteen %70ak bizkarreko mina izaten du 16 urte egin aurretik.  Jarrera eta altzari desegokiak, gehiegizko kiloak, (etxeko) lan pisu eta astunak, kirol-lesioak, estresa eta sedentarismoa izango lirateke mina aurreratzearen arrazoi nagusiak, bizkarrean kontrakturak edo patologia larriagoak eragingo lituzketenak.

Hona hemen baliagarriak izan daitezkeen aholku batzuk:

Esertzerakoan, bizkarra aulkiaren kontra jarri. Bizkarrak atzerantz joan behar du, goitik behera “luzatuz” baina gehiegi zutitu gabe, eta enborrak ipur-masailen gainean eserita egon behar du.

Zutitzeko, burua aurrerantz eta gorantz eraman.  Mugimendu horretan buruak gidatu behar du gorputz osoa.

Zutik, gorputz osoaren jarrerari hiru puntutan eutsi beharko genioke: orpoan batetik, eta behatz lodiko eta behatz txikiko metatartso-hezurretan, bestetik.

Oinez ibiltzean, burua eta soina zutik eduki, eta saiatu pausoak simetrikoak izan daitezen.

Ahal izanez gero albo batera begira eta jarrera fetalean egin lo. Ohea txiki samarra izatea komeni da, eta somierra edo koltxoia, berriz, (oso) gogorrak izan daitezela, edo bestela, bigunegiak.

Erosketak egiterakoan, erosketa-orga bultzaka eraman, ez arrastaka. Eta lurretik zerbait jasotzeko, belaunak eta aldakak tolestu. Beti bizkarra zuzen edukiz jaso behar dira pisuak.

Ariketa fisikoa da, bestetik, bizkarreko minei aurre hartu eta konponbidea jartzeko oinarria. Kirola egiten dutenek pertsona sedentarioek baino dentsitate handiagoa dute hezurretan, eta baita muskulatura handiagoa ere –horrek bizkarra babesten du–. Ariketa fisikoen artean igeriketa da gomendagarriena, bizkar-estiloa batez ere.

Estilo hau da errazena edo lesioren bat izatean xuabeena, izan ere, gorputzaren jarrera zuzena da eta honek bizkarraren posizioa hobetzen laguntzen du. Orokorrean, gorputzeko atal guztien jarrera hobetzen du eta honetaz gain muskuluen bolumena ere hobetzen du. Muskulatura ona izatean, bizkarrak gorputzaren pisua eusteko egin behar duen esfortzua txikiagotzen du eta horrela, min edo lesioak txikitu daitezke.

Beraz, zeren zain zaude? Animatu eta probatu kirol osasuntsu hau!

Nagore